Ketamina stosowana dożylnie jest mieszaniną enancjomerów: arketaminy i esketaminy. Pomimo, że mechanizm działania obu enancjomerów jest podobny, esketamina podawana donosowo może mieć nieco słabszy efekt przeciwdepresyjny niż ketamina dożylna. Esketamina w sprayu donosowym (Spravato) jest zarejestrowana w leczeniu depresji lekoopornej i jest dostępna w ramach Programu Lekowego w niektórych placówkach kontraktowanych przez NFZ. W KeyClinic również stosujemy esketaminę donosową w leczeniu depresji lekoopornej, jednak terapia ta nie jest refundowana.
Ketamina i esketamina – wskazania do terapii
Terapię ketaminą i esketaminą przede wszystkim zaleca się osobom zmagającym się z depresją lekooporną, która objawia się przygnębieniem, zaburzeniami snu, apetytu, brakiem motywacji do podejmowania działań, apatią, z towarzyszącym lękiem. O depresji lekoopornej mówi się, gdy objawy nie reagują na przynajmniej 2 leki doustne leki przeciwdepresyjne z różnych grup, stosowane przez odpowiedni czas (z reguły 6-8 tygodni). „Lekooporność” depresji może wynikać z postawienia błędnej lub niepełnej diagnozy, dlatego przed rozpoczęciem terapii ketaminą lub esketaminą istotna jest jej ponowna weryfikacja.
Zalety leczenia ketaminą
U 30% osób ze zdiagnozowaną depresją standardowe leczenie nie przynosi zadowalającego efektu terapeutycznego. Skuteczność terapii z użyciem ketaminy w depresji lekoopornej wynosi ok. 70%.
Poprawa samopoczucia często odczuwalna jest już po kilku godzinach od infuzji dożylnej ketaminy, a wyraźne efekty terapeutyczne odczuwalne są najczęściej po kilku zabiegach.
-
krótkotrwałe działania niepożądane
Działania niepożądane takie jak zawroty głowy, zaburzenia widzenia i równowagi, senność, objawy dysocjacyjne utrzymują się zwykle do kilkunastu- kilkudziesięciu minut po zakończeniu wlewu ketaminy. Po podaniu leku mogą się również wystąpić bóle głowy, nudności, podwyższenie ciśnienia tętniczego i tętna. Objawy te są krótkotrwałe, po przespanej nocy pacjenci nie odczuwają już zwykle żadnych działań niepożądanych leku.
Bezpieczeństwo terapii ketaminą i esketaminą
Zabiegi przeprowadzane są pod nadzorem lekarza, a parametry życiowe pacjentów są monitorowane. Działania niepożądane ketaminy/esketaminy są zwykle przejściowe i łagodne. Często zgłaszane są obawy dotyczące wpływu tych leków na układ moczowy, funkcje poznawcze oraz ryzyko uzależnienia, szczególnie przy wielokrotnym dawkowaniu. Publikacje naukowe oraz nasze doświadczenia kliniczne wskazują, że terapia z użyciem ketaminy/esketaminy stosowana w warunkach medycznych i zgodnie z zaleceniami lekarskimi, jest bezpieczną i dobrze tolerowaną metodą terapeutyczną, a ryzyko poważnych działań niepożądanych (m.in. zaburzeń poznawczych, układu moczowego, uzależnienia) jako niewielkie.
Przeciwwskazania
Istnieją przeciwwskazania do stosowania ketaminy/esketaminy w leczeniu, dlatego ważne jest, aby szczegółowo odpowiedzieć na pytania zadawane przez naszych lekarzy psychiatrów na konsultacjach kwalifikujących do leczenia.
Do przeciwwskazań tych należą m.in.:
- zaburzenia układu sercowo-naczyniowego (obecnie i w przeszłości): choroba niedokrwienna serca, niewydolność serca, nieuregulowane nadciśnienie tętnicze, niektóre zaburzenia rytmu serca, stan po udarze mózgu
- zaburzenia psychotyczne (np. schizofrenia)
- mania lub hipomania
- aktywne uzależnienie od alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych
- jaskra
- porfiria
- padaczka
- niewyrównane zaburzenia funkcji tarczycy
- ciąża i karmienie piersią
Jak przygotować się do zabiegu
Zabieg podania ketaminy wiąże się z intensywnymi doznaniami psychodelicznymi, które mogą dać pacjentowi głębszy wgląd w jego własną strukturę psychiczną. W celu osiągnięcia jak najlepszego efektu, kluczowe jest odpowiednie przygotowanie w okresie okołozabiegowym oraz bezpośrednio przed każdą infuzją. Przed pierwszym zabiegiem zaleca się odbycie jednego lub kilku spotkań z doświadczonym psychoterapeutą. Nasze doświadczenie pokazuje, że u pacjentów aktywnie uczestniczących w psychoterapii obserwuje się zdecydowanie lepsze rezultaty leczenia.
W dniu zabiegu, w miarę możliwości, warto ograniczyć sytuacje potencjalnie stresujące, angażujące emocjonalnie i intelektualnie. Praktyka technik uważności, relaksacji, medytacji mogą pomóc w przygotowaniu się do doświadczenia. Przez 4 godziny przed zabiegiem nie należy spożywać posiłków. Wodę można przyjmować do 30 min. przed rozpoczęciem wlewu. Jeśli pacjent ma przedmioty (np. poduszka, koc, maskotka), które dają mu poczucie komfortu i bezpieczeństwa, może je zabrać ze sobą na zabieg. Proponujemy także przygotowanie odpowiedniej muzyki (np. ambient, muzyka klasyczna – najlepiej bez słów) według indywidualnych preferencji. Sugerujemy wyłączenie telefonu komórkowego na czas zabiegu w celu ograniczenia dystrakcji oraz uniknięcia niepożądanych interakcji w czasie zabiegu.
Przebieg zabiegu
Przed rozpoczęciem wlewu odbywa się rozmowa z lekarzem dotycząca samego zabiegu oraz aktualnego stanu psychicznego i fizycznego pacjenta. Następnie lekarz lub pielęgniarka zakłada wkłucie dożylne na kończynie górnej, po zabiegu jest ono usuwane. Mierzone są parametry życiowe – ciśnienie tętnicze, tętno, saturacja. Tętno i saturacja są monitorowane przez cały czas trwania zabiegu, a ciśnienie tętnicze jest mierzone co 15 min. lub częściej w razie potrzeby. Infuzja ketaminy trwa 40-50 min. Intensywność doznań dysocjacyjnych i psychodelicznych zależy zarówno od dawki leku, jak i od szybkości wlewu. Tempo podania roztworu ketaminy może zostać zwiększone lub zmniejszone w zależności od stanu pacjenta. Pacjenci reagują na ketaminę bardzo indywidualnie, dlatego ważne jest określenie optymalnego schematu podawania leku w czasie pierwszych zabiegów. W trakcie wlewu zalecamy pozycję leżącą oraz korzystanie z opaski na oczy i słuchawek, by jak najbardziej zagłębić się w doświadczenie. Gabinet jest zaopatrzony w wygodny fotel, wysokiej jakości słuchawki wygłuszające, opaski na oczy, poduszkę i koc, w celu zapewnienia pacjentowi możliwości maksymalnego relaksu i odcięcia od bodźców zewnętrznych. W trakcie całego zabiegu pacjenci mają zapewnioną opiekę lekarską. Po zakończeniu infuzji (oraz w trakcie, po wcześniejszym ustaleniu) zapewniamy wsparcie psychoterapeutyczne w celu pogłębienia rozumienia i integracji doznań i przeżyć wywołanych przez ketaminę.
Zalecenia po zabiegu
Po zabiegu zalecamy integrację doświadczenia wywołanego ketaminą na sesji psychoterapeutycznej. Umożliwia to zarówno pogłębienie rozumienia treści przeżyć w kontekście indywidualnych doświadczeń, jak i terapeutyczne wykorzystanie stanu zwiększonej neuroplastyczności. Pozwala to zwiększenie skuteczności leczenia ketaminą i uzyskanie trwalszych efektów. Po ok. 80-90 min. od zakończenia zabiegu objawy dysocjacyjne zwykle całkowicie ustępują i pacjent może opuścić ośrodek. Po zabiegu nie wolno prowadzić pojazdów lub obsługiwać maszyn aż do następnego dnia po nocy przespanej regenerującym snem. Rekomendujemy powrót do domu taksówką lub komunikacją publiczną. Zalecamy, by po zabiegu zaplanować wypoczynek, relaksację i, w miarę możliwości, unikać sytuacji potencjalnie stresowych, angażujących emocjonalnie lub intelektualnie.
Rekomendowana ilość zabiegów
Optymalny schemat leczenia ketaminą obejmuje fazę „indukcji” – 6 zabiegów w ciągu 3 tygodni (2 podania ketaminy tygodniowo) i fazę „podtrzymującą” – kolejne 6 zabiegów w ciągu 12 tygodni (2 zabiegi co tydzień, 2 zabiegi co 2 tygodnie i 2 zabiegi co 3 tygodnie). Po pierwszej fazie leczenia przeprowadzamy z pacjentem ocenę uzyskanych efektów terapeutycznych i, jeśli jest pozytywna, wdrażamy leczenie podtrzymujące. Zależnie od sytuacji klinicznej, leczenie podtrzymujące może być kontynuowane w kolejnych miesiącach (np. 1 zabieg co 2-3 miesiące). W trakcie terapii z użyciem ketaminy zalecana jest kontynuacja ustalonego leczenia doustnego oraz psychoterapia.
