Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, inaczej choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) jest związana z występowaniem, niekoniecznie naprzemiennym, okresów przygnębienia i obniżonej aktywności oraz epizodów podwyższonego nastroju i napędu. Pacjenci z ChAD określają często swoje samopoczucie jako “sinusoidę” z “górkami”, w czasie których “czują, że żyją”, nie męczą się i podejmują wiele działań oraz “dołkami”, kiedy nastrój i chęć podejmowania działań gwałtownie obniżają się.

Jakie są przyczyny ChAD?

ChAD  jest najczęściej wynikiem złożonych interakcji między predyspozycjami genetycznymi, nieprawidłowościami w funkcjonowaniu mózgu a czynnikami środowiskowymi. Znaczącą rolę w rozwoju choroby odgrywają czynniki genetyczne. Wykazano, że krewni pierwszego stopnia osób cierpiących na to zaburzenie mają istotnie wyższe ryzyko jego wystąpienia. Ponadto, zidentyfikowano szereg genów, które mogą predysponować do ujawnienia się choroby, m.in. geny związane z regulacją neuroprzekaźników, takich jak dopamina, serotonina i glutaminian. Neurobiologiczne podstawy choroby obejmują dysfunkcje w obszarach mózgu odpowiedzialnych za regulację nastroju, takich jak układ limbiczny, korę przedczołową oraz struktury podkorowe, w tym ciało migdałowate i hipokamp. Zmiany w objętości tych struktur oraz ich aktywności funkcjonalnej mogą przyczyniać się do niestabilności emocjonalnej i zaburzeń nastroju charakterystycznych dla tej choroby. Dodatkowo, zaburzenia w funkcjonowaniu osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, która jest kluczowym elementem odpowiedzi organizmu na stres, mogą przyczyniać się do częstszego występowania zaostrzeń objawów. Czynniki środowiskowe, takie jak stresujące wydarzenia życiowe, traumatyzujące doświadczenia w dzieciństwie, a także używanie substancji psychoaktywnych, mogą pełnić rolę czynników wyzwalających epizody choroby lub nasilać jej przebieg. Ważną rolę w patofizjologii choroby afektywnej dwubiegunowej odgrywają również zaburzenia rytmu dobowego i snu, które mogą wpływać na cykliczne zmiany nastroju obserwowane u pacjentów.

UMÓW WIZYTĘ

Na czym polegają objawy ChAD?

ChAD charakteryzuje się występowaniem nawracających epizodów zaburzeń nastroju, które obejmują okresy manii lub hipomanii, jak i depresji. Obraz kliniczny tego zaburzenia jest złożony i różnorodny, z istotnymi różnicami w zakresie nasilenia, częstotliwości oraz długości trwania poszczególnych epizodów.

Epizody manii są definiowane przez okres co najmniej jednego tygodnia, w którym nastrój pacjenta jest patologicznie podwyższony lub drażliwy. Towarzyszy temu znaczne zwiększenie energii, zmniejszenie potrzeby snu, wzmożona aktywność oraz przyspieszony tok myślenia, często prowadzący do gonitwy myśli i trudności z koncentracją uwagi. Osoby w stanie maniakalnym mogą wykazywać nadmierną pewność siebie i podejmować ryzykowne, impulsywne zachowania i lekkomyślne decyzje dotyczące różnych obszarów życia. W epizodzie maniakalnym o ciężkim przebiegu mogą pojawić się także objawy psychotyczne, takie jak urojenia wielkościowe.

Hipomania stanowi łagodniejszą formę manii i chociaż objawy są podobne, to są one mniej nasilone i zazwyczaj nie prowadzą do poważnych zaburzeń funkcjonowania społecznego czy zawodowego. Epizody hipomanii mogą trwać krócej, zwykle kilka dni, i często nie są rozpoznawane przez pacjentów jako stany chorobowe. W okresie hipomanii pacjenci mogą czuć się pewni siebie, zadowoleni z życia, bardziej towarzyscy i otwarci na nowe doświadczenia, co sprawia, że ten stan może być dla nich atrakcyjny i pożądany. Trzeba jednak pamiętać, że nie jest to stan fizjologiczny i wiąże się z wysokim ryzykiem pogłębienia destabilizacji nastroju.

Epizody depresyjne w ChAD charakteryzują się głębokim uczuciem smutku  brakiem nadziei, anhedonią (utratą zdolności odczuwania przyjemności), obniżeniem energii i motywacji do podejmowania działań, problemami ze snem, a także trudnościami w koncentracji. Pacjenci mogą doświadczać myśli samobójczych lub przejawiać zachowania autodestrukcyjne. Depresja w ChAD często prowadzi do znaczącego pogorszenia funkcjonowania w życiu codziennym.

Warto również wspomnieć o epizodach mieszanych, które obejmują jednoczesne występowanie objawów manii i depresji. Tego rodzaju epizody są szczególnie niebezpieczne ponieważ współwystępowanie depresyjnej rozpaczy z maniakalnym pobudzeniem wiąże się z wysokim ryzykiem samobójczym. 

ChAD często przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. U wielu pacjentów mogą występować “resztkowe” objawy, które utrzymują się w okresie pomiędzy epizodami. Z uwagi na dynamikę choroby, jej leczenie wymaga regularnego monitorowania stanu psychicznego oraz dostosowywania terapii do zmieniającego się obrazu klinicznego.

Rodzaje ChAD

Na podstawie ciężkości i przebiegu zaburzenia wyróżniamy kilka typów zaburzeń należących do spektrum zaburzeń dwubiegunowych:

ChAD typu I jest charakteryzuje się wystąpieniem przynajmniej najmniej jednego epizodu manii, który może być poprzedzony lub następować po epizodach depresyjnych. Epizody manii w ChAD typu I są na tyle intensywne, że często wymagają hospitalizacji.

W ChAD typu II występują nawracające epizody depresji oraz epizody hipomanii, których przebieg jest łagodniejszy niż manii. ChAD typu II bywa trudniejszy w diagnostyce, ponieważ hipomania może być postrzegana jako „normalny” a nie podwyższony nastrój.

Cyklotymia to przewlekłe zaburzenie nastroju, które charakteryzuje się występowaniem zarówno okresów wzmożonego, jak i obniżonego nastroju i aktywności, które jednak nie spełniają kryteriów epizodów hipomaniakalnych ani depresyjnych. Objawy cyklotymii mają więc mniejsze nasilenie niż w przypadku ChAD typu I i II, ale z uwagi na swoją przewlekłość mogą bardzo negatywnie wpływać na funkcjonowanie.

ChAD z szybką zmianą faz jest rodzajem ChAD, w którym pacjent doświadcza co najmniej czterech epizodów zaburzeń nastroju (manii i/lub hipomanii, depresji) w ciągu jednego roku. Ta postać choroby wymaga bardziej intensywnego leczenia.

Leczenie ChAD w KeyClinic

Skuteczne leczenie ChAD wymaga kompleksowego podejścia uwzględniającego farmakoterapię, psychoedukację i psychoterapię. Strategie te mają na celu stabilizację stanu psychicznego pacjenta i zapobieganie nawrotom choroby. Farmakoterapia obejmuje przede wszystkim leki stabilizujące nastrój oraz, w niektórych przypadkach, leki przeciwdepresyjne i przeciwpsychotyczne. W procesie psychoedukacji pacjenci uczą się, jak radzić sobie z objawami, rozpoznawać wczesne oznaki nawrotu oraz wdrażać w codziennym życiu zmiany, które mają udowodnioną skuteczność w zakresie redukcji ryzyka nawrotu choroby.